Baş ağrısı dünya əhalisinin yarısından çoxunu təsir edən geniş yayılmış bir narahatlıqdır. Lakin əksər hallarda bu ağrıların arxasında yatan səbəbləri və bədənimizin bizə nə demək istədiyini nəzərə almırıq.
Qaynarinfo xəbər verir ki, “King’s College London” universitetindən nevrologiya professoru Piter Qoadsbi bildirir: “Baş ağrılarının böyük əksəriyyəti ilkin baş ağrılarıdır. Yəni virus mənşəli meningit və ya kəllə-beyin travması kimi xarici səbəblərlə bağlı deyillər. Bu cür baş ağrıları genetik meyllə əlaqəlidir və həyatda baş verən hadisələr onları daha da gücləndirə bilər”.
Aşağıda ən geniş yayılmış baş ağrısı növləri, onların səbəbləri, müalicə üsulları və qarşısının alınması yolları təqdim olunur:
1. Miqren
Əlamətləri: Adətən başın bir tərəfində hiss olunan güclü və zonklayıcı ağrı ilə xarakterizə olunur. Dörd saatdan 72 saata qədər davam edə bilər. Bulanıq görmə, ürəkbulanma, işıq və səsə qarşı həssaslıqla müşayiət oluna bilər.
Tətikləyicilər: Professor Qoadsbiyə görə miqrenin ən yayılmış tətikləyiciləri gündəlik rejimdəki dəyişikliklərdir. Buraya qeyri-müntəzəm yuxu, yemək atlama, artıq idman, stres, alkoqol istifadəsi və hava dəyişikliyi daxildir.
Müalicəsi: Nevropatoloq doktor Ben Törner qeyd edir ki, miqren çox asanlıqla müalicə oluna bilən bir vəziyyətdir. Əvvəllər əsasən triptanlar istifadə olunsa da, artıq “gepant” adlı daha effektiv və az yan təsirli yeni dərmanlar mövcuddur.
2. Klaster baş ağrısı
Əlamətləri: Başın bir tərəfində yaranan dözülməz dərəcədə şiddətli ağrılarla müşayiət olunur. Adətən bir-iki saat davam edir və xəstələri yuxudan oyada bilir. Bu ağrılar doğuş və ya güllə yarasından daha şiddətli hesab olunur. Ağrı zamanı xəstələr narahat və hərəkət etməyə meyilli olurlar.
Tətikləyicilər: Dəqiq səbəbi məlum olmasa da, beynin yuxu-güc oyanıqlığını tənzimləyən suprakiazmatik nüvəsini təsir edir. Ona görə də bu ağrılar adətən günün və ya ilin eyni vaxtlarında baş verir.
Müalicəsi: Bəzən diş ağrısı və ya allergiya ilə səhv salına bilər. Ağrını azaltmaq üçün oksigen terapiyası, “sumatriptan” inyeksiyaları və ya burun spreyləri kimi xüsusi müalicələr tələb olunur.
3. Gərginlik tipli baş ağrısı
Əlamətləri: Yüngül və ya orta dərəcədə davamlı ağrıdır. Başın ətrafına sıx sarılmış bir bant kimi təzyiq hissi yaradır. Miqrendən fərqli olaraq, ürəkbulanma və ya işığa həssaslıq yoxdur.
Tətikləyicilər: Əksər hallarda pis duruş, boyun əzələlərində sərtlik, göz yorğunluğu, susuzluq, yuxusuzluq, emosional stres və ya həddindən artıq kofein istifadəsi ilə bağlıdır.
Müalicəsi: Adətən aspirin və ya parasetamol kimi reseptsiz dərmanlarla yüngülləşdirilə bilər. Açıq havada gəzmək, yumşaq dartınma hərəkətləri, masaj və isti kompres faydalıdır.
4. Sinus baş ağrısı
Əlamətləri: Sinüzitin (sinus iltihabı) əlamətidir. Sinusların daxili səthi şişdikdə gözlərin arxasında, yanaqlarda, alında və burun körpüsündə küt ağrılara səbəb olur.
Tətikləyicilər: Doktor Teylor qeyd edir ki, burun tutulması və axıntısı olmadıqda, bu cür ağrılar əksər hallarda yanlış diaqnoz qoyulmuş miqrendir.
Müalicəsi: Adətən 7-10 gün ərzində özü keçib gedir. Ağrı kəsicilər ağrının idarə olunmasına kömək edə bilər.
5. Susuzluqla bağlı baş ağrısı
Əlamətləri: Orqanizmin kifayət qədər su qəbul etməməsi nəticəsində yaranır. Beyindəki hipotalamus bu zaman artıq həssaslaşır və bu, miqrenə meyilli insanlarda miqreni tetikleyə bilər.
Müalicəsi: Gündə 2-2,5 litr su içmək bu cür baş ağrılarının qarşısını almaq üçün vacibdir.
6. Kofein kəsilməsi ilə bağlı baş ağrısı
Əlamətləri: Mütəmadi olaraq çay və ya qəhvə içən şəxslərin kofein qəbulunu qəfil azaltması ilə meydana çıxır. Beyindəki adenozin reseptorlarının bloklanması nəticəsində kofein oyadıcı təsir göstərir. Kofein istifadəsi dayandırıldıqda adenozin aktivliyinin artması baş ağrısına səbəb olur.
Müalicəsi: Reseptsiz ağrıkəsicilər kömək edə bilər, lakin həddindən artıq istifadə edilməməlidir. Tədqiqatlar göstərir ki, həftədə üç gündən çox ağrıkəsici istifadə etmək baş ağrılarını xroniki hala gətirə bilər.
7. “Buz qıracağı” baş ağrısı (Ophthalmodynia Periodica)
Əlamətləri: Gözlərin arxasında qəfil başlayan, iti və deşici ağrılardır. Bir neçə saniyə davam edir və başın digər hissələrinə yayıla bilər.
Tətikləyicilər: Dəqiq səbəbi məlum deyil. Lakin miqren və ya klaster baş ağrısından əziyyət çəkən şəxslərdə daha tez-tez rast gəlinir.
Müalicəsi: Professor Qoadsbi bildirir: “Sadəcə dayanıb ağrının keçməsini gözləmək lazımdır. Əgər ağrılar tez-tez təkrarlanır və həyat keyfiyyətini azaldacaq dərəcədə güclüdürsə, altda yatan səbəbi istisna etmək üçün həkimə müraciət edilməlidir”.
Baş ağrılarını necə önləmək olar?
* Su içmək: Kifayət qədər su qəbul etmək.
* Müntəzəm yuxu və qidalanma: Davamlı yuxu və yemək rejimi saxlamaq.
* İdman: Daimi fiziki aktivlik.
* Stresin idarə olunması: Rahatlama texnikalarından istifadə.
* Sağlam qidalanma: Qan şəkərini balansda saxlamaq üçün rafinə karbohidratlardan uzaq durmaq.
* Qida əlavələri: Maqnezium və B2 vitamini (riboflavin) əlavələri qəbul etmək.
* Dincəlmək: Həftə sonları da daxil olmaqla hər gün eyni vaxtda oyanmaq və stresdən sonra istirahət etmək.
